Triển khai kỹ thuật sinh thiết lạnh trong chẩn đoán bệnh lý ung thư tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Trị

1. Định nghĩa Sinh thiết lạnh:

    Sinh thiết lạnh là hình thức sinh thiết ngay trong ca mổ, hay còn gọi là "cắt lạnh". Kỹ thuật sinh thiết lạnh, sinh thiết tức thì hoặc sinh thiết cắt lạnh là kỹ thuật xét nghiệm mô bệnh học nhanh, khi bác sĩ chưa biết khối u đó là lành tính hay ác tính.
Trong quá trình làm phẫu thuật, phẫu thuật viên sẽ lấy một phần hoặc toàn bộ khối u chuyển đến khoa giải phẫu bệnh. Tại khoa giải phẫu bệnh, bác sĩ giải phẫu bệnh tiến hành cắt bệnh phẩm trên máy cắt lạnh để làm tiêu bản. Dựa vào tiêu bản thu được, các bác sĩ giải phẫu có thể xác định được u lành hay u ác, loại mô học. Thời gian thực hiện giải phẫu mẫu bệnh phẩm diễn ra trong vòng  15 - 30 phút.

     Sau khi nhận được kết quả của khoa giải phẫu bệnh là khối u lành hay ác tính, lúc này bác sĩ thực hiện ca mổ đưa ra quyết định cắt trọn khối bướu, nếu đây là một khối u lành tính hoặc bác sĩ sẽ phải cắt khối bướu rộng hơn, phải nạo hạch và xử trí như một ca phẫu thuật ung thư. Nhờ ứng dụng kỹ thuật này mà bệnh nhân và phẫu thuật viên được lợi trong việc: không phải chờ đợi kết quả lâu, đặc biệt là tiết kiệm thời gian vì không phải phẫu thuật 2 lần.

2. Nguyên lý và phương pháp thực hiện kỹ thuật sinh thiết lạnh

2.1. Nguyên lý thực hiện kỹ thuật sinh thiết lạnh

     Mẫu mô tươi lấy từ phòng phẫu thuật sẽ được đặt trong khuôn đúc, sau đó được làm đông lạnh nhanh chóng đến khoảng -20^oC đến -30⁰C. Khi mẫu mô được làm lạnh, nước ở trong mô chuyển thành đá và đóng vai trò như chất trung gian giữ hình dạng (khung) của mô, vì thế mô trở nên cứng và có thể cắt mỏng được.

2.2. Phương pháp thực hiện kỹ thuật sinh thiết lạnh

     Thiết bị chính để thực hiện kỹ thuật này là máy sinh thiết lạnh, về cơ bản là một máy cắt lát, vì thế bên trong buồng kín được làm lạnh ở nhiệt độ thấp. Máy cắt tiêu bản này là một công cụ rất chính xác, có khả năng cắt mô thành các lát mỏng chỉ 1 micromet. Các lát cắt mô sinh thiết lạnh thông thường sẽ được cắt ở mức 4 đến 5 micromet.

     Mẫu mô tươi lấy từ phòng phẫu thuật sẽ được đặt trong khuôn đúc, sau đó được làm đông lạnh nhanh chóng đến khoảng -20^oC đến -30⁰C. Để làm đông, mô sẽ được nhúng trong một loại gel đặc biệt thường gọi là OCT Compound - hợp chất bao gồm polyethylene glycol và polyvinyl alcohol; hợp chất này được biết đến bởi nhiều tên thương mại khác nhau và khi đông lạnh có mật độ tương tự như mô đông lạnh.

     Ở nhiệt độ âm sâu, hầu hết các mô sẽ trở nên đông cứng, giúp việc cắt mỏng trở nên dễ dàng. Mỗi loại mô sẽ có một khoảng nhiệt độ âm phù hợp để xử lý. Đối với các mô giàu chất béo hoặc lipid, cần hạ nhiệt độ xuống mức thấp hơn ở -40^oC đến -50⁰C.

     Sau khi đã đúc mẫu mô trong OCT Compound, khối mô sẽ được cắt trong buồng lạnh bằng hệ thống máy cắt lát vi thể, các lát cắt tiêu bản sau đó sẽ được đặt trên một phiến kính và đưa đi nhuộm màu (thường là với hematoxylin và eosin theo phương pháp HE).

     Việc chuẩn bị mẫu trong kỹ thuật sinh thiết lạnh là nhanh hơn nhiều so với kỹ thuật mô học truyền thống (khoảng 10 - 15 phút so với 16 giờ). Tuy nhiên, chất lượng các tiêu bản nhuộm thường kém hơn và áp lực về thời gian là lớn hơn rất nhiều.

3. Các bước thực hiện và ứng dụng của kỹ thuật sinh thiết lạnh
3.1. Các bước thực hiện

• Bước 1: Nhận bệnh phẩm

     Bác sĩ giải phẫu bệnh nhận bệnh phẩm tươi được lấy từ các nguồn: bấm nội soi, chọc sinh thiết kim, mảnh sinh thiết trong mổ.

• Bước 2: Cố định bệnh phẩm

     Bệnh phẩm sau khi được tiếp nhận sẽ được gắn lên giá đỡ bằng gel cố định làm lạnh nhanh. Sau đó đưa giá đỡ bệnh phẩm có bệnh phẩm vào buồng lạnh tức thì để làm đông cứng nhanh bệnh phẩm. Tiếp đến gắn giá đỡ bệnh phẩm đã đông cứng vào vị trí cắt.

• Bước 3: Cắt tiêu bản

     Kỹ thuật viên cắt bệnh phẩm thành các lát cắt ở mức 5 đến 10 micromet rồi phủ lên lam kính.

• Bước 4: Nhuộm tiêu bản

     Kỹ thuật viên nhuộm tiêu bản theo phương pháp nhuộm HE (Hematoxylin & Eosin).

• Bước 5: Đọc tiêu bản

     Kỹ thuật viên sau khi gắn lamen lên lam kính thì chuyển lam kính cho bác sĩ giải phẫu bệnh để đọc. Trong trường hợp sinh thiết tức thì trong mổ, bác sĩ giải phẫu bệnh ngay lập tức thông báo kết quả cho bác sĩ phẫu thuật để có hướng xử lý phù hợp tiếp theo đối với bệnh nhân.

• Bước 6: Xử lý bệnh phẩm còn lại.

3.2. Ứng dụng của kỹ thuật sinh thiết lạnh

• Chẩn đoán xác định u lành hay ác trong lúc mổ
• Kiểm tra diện cắt còn u hay không trong phẫu thuật ung thư
• Chẩn đoán tình trạng di căn của khối ung thư ngay trong phẫu thuật

     Sinh thiết lạnh, sinh thiết tức thì hay sinh thiết cắt lạnh là kỹ thuật sinh thiết giúp xác định nhanh khối u là lành tính hay ác tính ngay trong thời gian tiến hành phẫu thuật, để từ đó bác sĩ phẫu thuật sẽ đưa ra những hướng xử trí phù hợp dành cho người bệnh. Kỹ thuật mang lại độ chính xác cao trong việc xác định tính chất khối u và không tốn nhiều thời gian chờ đợi kết quả.
Tháng 6 năm 2020, Khoa Giải phẫu bệnh thực hiện lần đầu tiên ca “sinh thiết lạnh”, giúp chẩn đoán “Ung thư tuyến giáp dạng nhú” trên một bệnh nhân bướu giáp nhân. Từ đó đến nay khoa tiếp tục thực hiện trên 20 trường hợp, giúp chẩn đoán chính xác trong lúc phẫu thuật cho các bệnh nhân ung thư vú, ung thư tuyến giáp, ung thư buồng trứng…Trong đó có 15 trường hợp “Ung thư tuyến giáp dạng nhú”; 1 trường hợp chẩn đoán Lao phần phụ, giúp bảo toàn tử cung, buồng trứng ; 3 trường hợp u lành tuyến vú, phẫu thuật cắt u; 1 trường hợp ung thư buồng trứng. Tất cả các bệnh nhân sau đó được đối chiều với kết quả xét nghiệm giải phẫu bệnh sau mổ, hội chẩn chuyên gia tại Bệnh viện Đại học Y dược Huế cho kết quả tương đương.
Hiện nay với sự phát triển của chuyên khoa Ung bướu, kỹ thuật “sinh thiết lạnh” đã góp phần giúp cho việc chẩn đoán xác định ung thư ở Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Trị ngày càng chính xác hơn.