Bơm tinh trùng vào buồng tử cung

Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (Intrauterine insemination - IUI) là một phương pháp thụ tinh nhân tạo đơn giản, dễ thực hiện, ít tốn kém được sử dụng rộng rãi trong hỗ trợ sinh sản ở hầu hết các trung tâm điều trị.

Nguyên tắc cơ bản của IUI là làm giảm các tác động bất lợi của môi trường âm đạo và chất nhầy cổ tử cung lên tinh trùng, đồng thời đặt tinh trùng đã được lọc rữa  ở vị trí gần trứng nhất để tăng cơ hội thụ thai.

Tinh trùng có thể là của người chồng hay của người cho. Người vợ có thể được theo dõi noãn trong chu kỳ tự nhiên hay được kích thích buồng trứng và gây phóng noãn.

 Các bước bơm tinh trùng vào buồng tử cung

Chỉ định:

Kỹ thuật IUI được chỉ định cho các trường hợp sau:

- Nguyên nhân về phía chồng:  

+  Bất thường phóng tinh như xuất tinh ngược dòng, gặp vấn đề về xuất tinh hay cương cứng, bất lực do bệnh lý hoặc tâm lý.

+ Chất lượng tinh trùng kém: Tinh trùng ít (oligozoospermia), Tinh trùng di động yếu(asthenozoospermia), Tinh trùng dị dạng (teratozoospermia).…

- Nguyên nhân về phía vợ:       

+ Miễn dịch: do kháng thể kháng tinh trùng trong cổ tử cung hay huyết thanh.

+ Lạc nội mạc tử cung mức độ nhẹ, vừa,

+ Bất thường dịch nhầy ở cổ tử cung.

+  Rối loạn phóng noãn.

- Vô sinh không rõ nguyên nhân

Ngoài ra, IUI còn có thể giúp người phụ nữ thụ tinh bằng tinh trùng hiến tặng hay tinh trùng được lưu giữ đông lạnh.

Điều kiện thực hiện:

Cho đến nay, do kỹ thuật IUI gần với sinh lý tự nhiên, có nhiều ưu điểm đã được khẳng định, người ta có thể chỉ định rộng rãi phương pháp này trong điều trị hiếm muộn, miễn là đảm bảo người vợ buồng trứng còn chức năng, hai vòi trứng thông, tinh trùng người chồng sau chuẩn bị tối thiểu trên 1 triệu tinh trùng di động tốt.

Ưu điểm của thụ tinh nhân tạo

Tỷ lệ thành công của IUI:

Kết quả của IUI thường tính bằng tỉ lệ có thai trên số chu kỳ điều trị. Tỷ lệ thành công phụ thuộc vào chất lượng tinh trùng và noãn. Nếu tinh trùng đảm bảo chất lượng, có kích thích nang noãn (để có nhiều nang trong 1 chu kỳ), tỷ lệ thành công có thể đạt 26%. Nhìn chung, tỷ lệ thành công IUI cho 1 chu kỳ là 15 - 20%, tỷ lệ đa thai 23 - 30%.

Quy trình thực hiện (IUI):

Quy trình thụ tinh nhân tạo (IUI)

Về phía vợ:

Người vợ cần được thăm khám tổng quát, khám phụ khoa, tiến hành các xét nghiệm cần thiết (công thức máu, HIV, HBsAg, BW, siêu âm phụ khoa, pap’s smear, HSG và nội tiết nếu cần…). Khi có chỉ định IUI, người vợ có thể được theo dõi sự phát triển nang noãn trong chu kỳ tự nhiên hay được kích thích buồng trứng.

Các phác đồ thường sử dụng trong IUI như Clomiphene citrate(CC), chất ức chế men thơm hóa(AI), FSH ngoại sinh hoặc phối hợp CC/AI với FSH… theo dõi nang noãn trên siêu âm và xét nghiệm nội tiết. Khi có nang noãn trưởng thành thì cho tiêm thuốc gây rụng trứng hCG hay Agonist và tiến hành bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung sau 36 giờ (bơm 1 lần) hoặc sau 24 và 28 giờ (bơm hai lần).

Về phía chồng:

Người chồng sau những thăm khám ban đầu được tiến hành các xét nghiệm cơ bản và tinh dịch đồ để đánh giá chất lượng tinh trùng. Nói chung khi tinh trùng bình thường sau lọc rữa ước tính dựa trên kết quả tinh dịch đồ trên 1 triệu thì có thể tiến hành IUI.

Khi người vợ có nang noãn trưởng thành thì người chồng cũng được hẹn trở lại để lấy tinh trùng để lọc rửa.

Mục đích của chuẩn bị tinh trùng:

- Chọn lọc các tinh trùng bình thường, di động tốt, đồng thời cô đặc trong một thể tích nhỏ nhằm tăng cơ hội tinh trùng bình thường tiếp xúc với trứng.

- Loại đi các tế bào chết, hầu hết các vi sinh vật hạn chế nguy cơ nhiễm trùng từ tinh dịch, loại phần lớn các chất độc với tinh trùng.

- Loại đi phần lớn prostaglandin trong tinh dịch, tránh gây co thắt tử cung khi bơm vào.

- Kích thích hoạt hoá đầu tinh trùng, tạo thuận lợi cho quá trình thụ tinh với trứng.

- Tránh nguy cơ sốc phản vệ khi bơm tinh trùng vào buồng tử cung.

Kỹ thuật bơm tinh trùng:

- Bệnh nhân sau khi đi tiểu, mang váy vô khuẩn, che tóc, mang vớ vô khuẩn. Nằm tư thế phụ khoa, thoải mái.

- Đặt mỏ vịt vào âm đạo, bộc lộ cổ tử cung. Vệ sinh nhẹ âm đạo, cổ tử cung bằng nước muối sinh lý.

- Hút môi trường vào catheter gắn với syringe để tráng qua. Hút tinh dịch.

- Đưa catheter nhẹ nhàng qua cổ tử cung, vào buồng tử cung khoảng 5- 6cm. Lưu ý thao tác nhẹ nhàng tránh sang chấn hoặc gấp catheter, không đưa quá sâu làm tổn thương niêm mạc tử cung. Đợi cho bệnh nhân hết cảm giác căng hạ vị rồi bơm tinh trùng chậm, nhẹ nhàng cho đến hết, giữ nguyên tư thế piston và rút catheter ra khỏi cổ tử cung.

- Rút mỏ vịt, bệnh nhân nằm nghỉ khoảng 15-20 phút trước khi về.

- Bệnh nhân sẽ được hỗ trợ giai đoạn hoàng thể tuỳ theo phác đồ kích thích buồng trứng  sử dụng. Hẹn tái khám sau 2 tuần để thử thai.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Thông tư 12/2012/TT- BYT ngày 15 tháng 07 năm 2012 của Bộ Y tế về việc Ban hành Quy trình kỹ thuật thụ tinh nhân tạo và thụ tinh trong ống nghiệm.
2. American Society for Reproductive Medicine(2017),Intrauterine Insemination.

3. Cao Ngọc Thành, Lê Minh Tâm (2011), Bơm tinh trùng vào buồng tử cung, Nội tiết phụ khoa và y học sinh sản, nhà xuất bản đại học Huế, tr 247-253.
4. Hồ Mạnh Tường(2002), Thụ tinh nhân tạo, Nhà Xuất bản Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
5.  Phác đồ điều trị bệnh viện Từ Dũ 2015, bơm tinh trùng vào buồng tử cung, nhà xuất bản Y Học Thành phố Hồ Chí Minh.